با ربط و بی ربط

يا هو

گفتگو با سرکار خانم ليلا جواهري

پيرامون أسيب شناسي تئاتر دانشگاهی

عرفان پهلوانی :
شما مهمترین کمبود ها و آسیب های تئاتر دانشگاهی رو چی می دانيد؟

ليلا جواهری : به نظر حالا در زمينه ي كارهاي اجرايي احتمالا" مكاني براي تمرين بچه ها ی نمايش كه معمولا" حالا ما تو مقاطع بالاتر هم با اين مشكل برخورد کرديم . معمولا" پلاتو نمی دادن و يک مقدار هم جدا بودن بچه ها . يعنی مثلا" بچه های بازيگری با بچه های نويسندگی احيانا" اين ها باهم تعاملی ندارن . معمولا" اين قشنگه که و خيلی کمک می کنه که اين بچه ها بيان و اتودهای نمايش نامه نويسی بچه های نمايش نامه نويسی را اتود کنن . هم در جمع بچه ها مشکلاتش مشخص بشه ضعف هاش مشخص بشه و به هر حال ار هر دو جنبه کمک بشه هم گروه بازيگرها می تونن از متون فارسی استفاده کنن و از طرفی هم کمک می کنن به دوستان نمايش نامه نويسيشون که به هر حال کارهاشون به اجرا برسه و اجرايی تر بشه به همين شکل به هر حال اين ها هم اگر تعامل بيشتری داشته باشن هماهنگی بيشتری داشته باشن بهتره .

عرفان پهلوانی :

يعنی يک بده بستانی بين بچه های گرايش های مختلف باشه که خود اين می تونه در ادامه منجر به تشکيل گروه و فعاليت حرفه ای در آينده بشه .

ليلا جواهری :

بله بله دقيقا" همين طور درسته .

عرفان پهلوانی :

هر ساله تعداد زيادی دانشجو از رشته ی نمايش فارغ التحصيل می شوند اما بازار کار موجود آمادگی پذيرش اين تعداد فارغ اتحصيل را ندارد . راه کار شما برای برون رفت از اين مشکل چيست؟

ليلا جواهری :

به هر حال اين مشکل در همه ی بخش های اين جامعه وجود دارد و ما با توجه به رشد جمعيتی که داشتيم و کمبود امکانات در تمام سطوح جامعه برای اين ها ..

عرفان پهلوانی : منظورتان ساير رشته هاست؟

ليلا جواهری بله رشته های مختلف فرقی نمی کنه همه ی رشته ها در حال حاضر فارغ اتحصيل هايی دارن که اين ها در بازار کار جذب نمی شوند. به خاطر اين که ما کلا" امکانات کشورمون اون قدر وسيع نيست که همه ی نيروهای بالقوه را در واقع بالفعل بکندو از آنها استفاده کند. اين عموميت داره . در واقع زمينه ی تئاتر هم به همين شکل هست . حالا اگر قرار باشه فکری بشه بايد در سطح وسيع اين اقدام انجام بگيره و خدمتتون عرض بکنم که باید سرمايه گذاری کرد ديگه . برای هنر بايد سرمايه گذاری کرد . برای فرهنگی بايد سرمايه گذاری کرد.

عرفان پهلوانی : آيا به نظر شما نيازی به بازنگری در دورس رشته ی نمايش در مقطع کارشناسی هست؟ اگر جواب شما مثبت است کدام درس بيشتر نيازمند بازنگريه ؟ یا کدام درس ها؟

ليلا جواهری :

ببينيد من در طی اين 4سال اخير درس های زيادی را تدريس کردم اين جا نسبتا" زياده . و اين باعث می شه که يک شناخت نسبی داشته باشم و با توجه شناختی که خود بنده حاصل کردم فکر می کنم کسانی که اين سر فصل ها را انتخاب کردن و متون درسی که قراره ارائه بشه با تفکر اين کار رو کردن . حالا شايد به نظر من توی دروسی که بنده دارم ارائه می دهم سر کلاس نيازی به اين بازنگری به اون شکلی که شما می فرمايند نيست . به هر حال اگر تاريخ هنر تدريس می شه شما در درس تاريخ ادبيات نمايشی قطعا" به اون برخورد می کنن باید بشناسيم . اصلا" وقتی قراره ما سرزمينی رو بررسی کنيم از اون جايی که درام به هر حال جزو خانواده ی هنر به حساب می آيد بايد هنرش را بشناسيم پس لازمه که بدانيم حتی شايد لازم بياشه چيزی اضافه شه يا حالا تو دروس ديگه مثل مثلا" جامعه شناسی يک مقدار وسعت بدهيم به کارمون . اما توی اين درس های تاريخی که بنده تا الان تدريس کردم فکر می کنم از لحاظ محتوايی چيزهايیکه انتخاب شده مرتبط با هم تا حدودی .

عرفان پهلوانی :

می دونم افرادی که اين سر فصل ها را تدريس کردن انسان های محترم و به خصوص با دانشی بودن . امام ضرورت ها و نيازهای امروز و فاصله ای که از اون سال های گرفيم چنين نيازی رو تحميل می کنه ؟

ليلا جواهری :

نمی دونم . من دقيقا" نمی تونم به تو پاسخ مشخصی بدهم چون بستگی داره که تو نظرت چه دروسی باشه . من در رابطه با درسهای تاريخی که درس داده می شه ... شما برای درس تئاتر که نمی تويند مثلا" تاريخ نمايش را حذف کنيد .

عرفان پهلوانی :

نمی شه به نظر شما کامپکتش کرد؟

ليلا جواهری :

نه برای اين که شما دارين تازه برجسته ترین اون ها را تو اين دروس باهاش روبرو می شين . چيزه غیر از اين نيست . چيشو می خواين حذف کنيد؟ اصلا" کلش چقدره ؟ توی اين درس مثل دارم می گم.

عرفان پهلوانی :

بله

ليلا جواهری :

يا مثلا" برای درس تاريخ هنر واقعا" شما رشته ی در واقع رشته نمايش جزو درس های رشته های هنری به حساب می ياد. بايد يه شناخت داشته باشين بعدا" اون موقع وقتی می ياين اساتيد يک کشوری رو بررسی می کنيدوقتی می ياين درام مثلا" يونان رو بررسی می کنين روند شکل گيری ادبيات نمايشی را توی يونان اون موقع متوجه می شين که بابا همون چيزهايی که الان عنصر شکل گيری درام هستن توی هنر اون سرزمين هم تاثير داشتن جا داشتن اینا با هم کاملا" در ارتباطه دقیقا" این مشکل را ما الان داریم تو کلاس هامون که بچه ها اطلاع کافی نندارن متاسفانه آشنا نشدن . بعد چیزایی که می گیم اصلا" براشون مانوس نیست. این چیزا رو نمی شه ... ولی من در مورد کلیه دروس نمی تونم نظر بدم . چون من همهی دروس را تدریس نکردم این جا. واقعیتش در حد اطلاعات خودم و شناخت خودم نسبت به این درسهایی که ارائه می کردم به نظر نمی رسه . حالا حداقل تو این های تغییری نیاز باشه . حالا شاید نیاز به باز نگری باشه . بالاخره باز اگر که کاستی هست جبران بشه چیزی رو خراب نمی کنه . بهتر می کنه به هر حال این قضیه رو.

عرفن پهلوانی :

دانشگاه آزاد اسلامی از چند سال پیش آزمون و مصاحبه ی ورودی رشته نمایش را برداشت . این اتفاق چه تاثیری در روند آموزشی رشته ی نمایش تو این دانشگاه داشته ؟

لیلا جواهری :

ببینین به هر حال این یه مقدار نقص به حاب می یاد به نظر من برای این که بچه هایی که به خصوص بچه هایی که برای بازیگری می یان نیاز هست که مصاحبه داشته باشن . نیاز هست که مصاحبه بشن که ببینن تواناهایی کافی را حالا نمی خوام بگم کافی لازم رو دارن یا نه ؟ یعنی طرف حداقل توانایی بیان داره ؟ قراره بازیگری یاد بگیره دیگه . از لحاظ فیزیکی مشکل حاد نداشته باشه ... همین که ظاهر اون طرف رو ببینن این خودشه می تونه تعیین ننده باشه که این آدم تو این رشته آدم موفقی هست یا نه ؟ اصلا"وارد شدنش ضرورت داره یا نه ؟ امکانش هست یا نه ؟ این در واقع ابتدایی ترین چیزیه که ما لان برخورد می کنیم با دانشجو هایی که می بینیم از لحاظ بیانی مشکل دارن . این چه جوری می تونه بازیگری بخونه ؟ چه جوری می خواد بازیگر بشه ؟ نمیشه به هر حال سخته .

عرفان پهلوانی :

با وجود انبوه حرف ها و برخی کوشش ها ی صورت گرفته در رساتای رشد و تقویت تئاتر شهرستان ها اما هنوز تهران قلب هنر و تئاتر در ایرانه . و فاصله ی چشم گیری با شهرستان ها داره . با توجه به این نکته وجود رشته ی تئاتر در دانشگاه های شهرهایی مثل اراک تنکابن بوشهر تبریز الیگودرز شیراز و غیره را چگونه ارزیابی می کنید؟

لیلا جواهری :

خوب من فکر می کنم که نه تنها تهران قلب تئاتره تهران قلب همه چیزه . در همه ی موارد ما تجمع امکانات تئاتری رو تو این شهرهایی که رشته ی تئاتر دارن گسترش بدن .

عرفان پهلوانی :

اساسا" شما به این معتقد هستین که محیط شهری در ورند آموزش تئاتر دانشگاهی تاثیر داره ؟

لیلا جواهری :

از چه جهت؟ دقیقا" سوالت واضح نیست برام . یعنی چی ؟ یعنی فرهنگ اون شهر؟

عرفان پهلوانی :

وجود امکانات تئاتری وتئاتر فعال ...

لیلا جواهری :

خوب بله من هم عرضم همینه . باید همین طوری باشه . یعنی باید در واقع این شهرهایی که حداقل تئاتر دارن از لحاظ فرهنگی کار کنن رو مردم این ها رو آماده کنن که برن هر از چندی نمایش ببینن . مکانی ایجاد شه که این گروه هایی که حالا دارن توی دانشگاه کار می کنن بیان اون جا و ابراز وجود کنن خودی نشون بدن و تماشاگر عام رو هم به خودشون ببینین . این لازمه این بهترین کار هم ارتباط برقرار کنن مردم هم کارشون رو ببینن . باید باشه دیگه به هر حال واسه ی اونها هم باید فضایی فراهم بشه یا حداقل اگر مثلا" حتی بشر از امکانات همین دانشگاه استفاده بکنن برای این که مردم رو دعوت بکنن برای این که این ارتباط برقرار بشه ولی باید کار فرهنگی کرد چون الان تهرانش به سختی مرن تئاتر می بینن دیگه شهرستان ها که جای خود داره .

عرفتم پهلوانی :

همون طوری که می دونین رشته نمایش توی دانشگاه سراسری در 5 گرایش و در دانشگاه آزاد در 4 گرایش تدریس می شه . کامل نبودن گرایش ها توی یک دانشگاه چه تاثیری در روند آموزشی داره ؟

لیال جواهری :

خوب اون هم با نقصانه . چون این ها باید در کنار هم باشن بچه هایی که دارن کارگردانی می خونن نمی دونم این جا کراگردانی نداره بازیگری داره ؟

عرفان پهلوانی :خیر

لیال جواهری : بازیگری می خونن باید به هر حال تحت هدایتکارگردانانای عمل بکنن و از طرفی باید طراحانی باشن که صحنه هایی رو بیارایند و ما این ها رو هم در کنار هم با هم توسعه بدیم دیگه تک بعدی نباشه فقط بازیگر بدیم بیرون .

عرفان پهلوانی :آیا دانشگاه ها دانشجویان رشته ی نمایش رو برای ورود به بازار کار حرفه ای اماده می کنن ؟ اگر نه چه چیزایی لازمه تا این اتفاق بیافته ؟

لیلا جواهری :

این اتفاق نمی افته . حالا همون طور که خودت هم گفتی تهران ممکنه این اتفاق بیافته . بچه ها در حین این که دانشجویان مرن کمابیش به گروه های تئاتری می پیوندن ...

عرفان پهلوانی :

یعنی با فضای حرفه ای هم یک بده بستان نزدیک دارن.

لیلا جواهری :

آشنا مش شن شرکت مش کنن توی این گروه ها . به هر حال اون کار ورزیشون رو در واقع همون طور که دانشجویان دارن هم زمان انجام می دن تجربه کسب می کنن و بعد وارد بازار کار می شن . کار البته تا اون جایی که من می دونم و حالا در اعصار مختلف هم ما شاهدش بودیم تئاتر که نون نمی ده به کسی که پس نمی شه خیلی امیدوار بود که اینها بتون واقعا" وارد بازار بشن که درآمد چندانی براشون داشته باشه . معمولا" به عنوان شغل دوم می شه بهش نگاه کرد.

عرفان پهلوانی : با توجه به پیش رفت ها و ایجاد تخصص ها یی که در تئاتر شده واقعا" می شه امروز به تئاتر به عنوان شغل دوم نگاه کرد ؟ بگذریم از نیازهای معیشتی که این رو به هنرمندان این عرصه تحمیل می کنه .

لیلا جواهری :

خوب وقتی که غم نون باشه چی کار می شه کرد؟ شما بری تئاتر کار بکنی که 2 سال دیگر دستمزد بگیری ؟ یا قرارداد می نویسی شما 4 ماه تمرین می کنی برای یه تئاتر حرفه ای شو 3 ماه 4 ماه تمرین می کنی 1 ماه اجرا می کنی می شه 5 ماه . حالا کم کم 5 ماه شما در نظر بگیرین . این 5 ماه با شما قرارداد می بندن 2 میلیون 3 میلیون . خیلی کارکرده باشین 4 5 میلیون.

مثلا" بگیرن خوب ؟ بعد شما اینو بخواین تقسیم هم بکنین برای هر ماه چقدر میافته ؟ بعد تازه برای هر ماه هم اگر بیافتد کی این پول به دست شما می رسه ؟ پس نمی تونیم روش حساب بکنیم به عنوان چیزی که برات معشیتت رو در واقع تامین بکنه متاسفانه این چیزیه که جراین داره من تا اون جایی که دورو بر خودم دیدم تئاتری ندیدم که تنها با تئاتر تونسته باشه زندگی بچرخونه .

عرفان پهلوانی :

خانم جواهری چه نابسمانای هایی از سوی دانشجویان رشته ی نمایش بر آموزش تئاتر در دانشگاه تاثیر منفی می گذاره ؟

لیلا جواهری :

یعنی دانشجو ها چه جوری خودشون می تونن تاثیر منفی بذارن توی آموزشی تئاتر ؟

عرفان پهلوانی : بله یعنی فضای دانشجویی که الان هست چه کاستی هایی داره ؟

لیلا جواهری : ببین اینو نمی شه همه جابه جا یه جور دید. مثلا"شما در دانشگاه سراسری بچه هایی رو می بینی که خیلی توانا هستن . از این جهت که آزمونی که اون جا برگزار می شه بچه ها برای این که بتونن وارد بشن برای رشته نمایش باید رتبه ی حالا اگر اشتباه نکنم یعنی رتبه های بالا می خوان . پس این ها بچه های کم سواد و کم توانی نیستن خوب ؟

عرفان پهلوانی :

تازه این بخشی از قضیه است و آزمون ورودی هم خودش این اجبار رو داره که بچه های خودشون رو به یه سطحی از توانایی برسونن .

لیلا جواهری :

بلا اصلا" ریزش زیاده یک تعدادی گزینش می شن واقعا" که این ها بچه های تنبل حالا به قول قدیمی ها نیستن بچه تنبل مدرسه نیستن بچه هایی ان که درساشون خوب بوده تونستن رتبه های بالا کسب کنن خوب اگر این ها باشن بان ها از توان دریافت بالاتری هم برخوردار هستن چون این جوری با اومدن . پر توان تر با اومدن گیرایشون ... نمی خواهم بگم ذهنشون قوی تره ها نه یاد گرفتن که بیش تر درس بخونن پس می شه معلومات بیشتری هم در اختیارشون گذاشت . اما بچه هایی که متاسفانه داورد دانشگاه آزاد می شن من تااون جایی که می دونم تک و توک بچه هایی هستند که سطح معدل دوره ی دبیرستانشون بالاست . خیلی هاشون اصلا" نمی دونن که این جا می خوان چی کار بکنن . اومدن این جا مثلا" رشته ی ادبیات نمایشی نمی دونه چی می خواد بشه . خوب بعد این بچه ها چون که از اول خیلی با درس و کلاس و این ها خیلی اخت نبودن یک مقدار از لحاظ علمی کم کار بار اومدن الان تو کلاس هم وقتی حضور پیدا می کنن یه مقدار حجم اطلاعات کلاس بالا می ره دل زدن . یعنی دوست دارن همه چی کم و مختصر و این طوری بار اومدن کم تلاشن می تونن 4 تا کار پژوهشی بکنن تحقیق بکنن . این ها همه به هر حال دلایلیه که می تونه تاثیر سوء بذاره بر اون چیزی که میخواد بهشون آموزش داده بشه .

خوب وقتی هم معلم استاد ببینه که دانشجو گیرایی نداره انگیزه نداره اصلا" چی بهش یاد بده ؟ در همین حد باقی می مونه .

عرفان پهلوانی :

شما مقطع کارشناسی رو توی دانشگاه آزاد اراک خوندید و امروز در مقطع کارشناسی دانشگاه آزاد اراک تدریس میکنید. دانشگاه زمان شما با امروز چه تقاوت هایی داره ؟

لیلا جواهری :

فرقی به اون شکل نمی کرد اون موقع هم ما اساتیدی داشتیم که خیلی قابل احترامن و حالا هر کدامشون در جایگاهی هستن که الان خوب شاید راضی نباشن که بیان اراک تدریس کنن یا احساس کنن که نیازی ندارن و ...

عرفان پهلوانی چرا؟

لیلا جواهری :

خوب به هر حال ببینید مسافت یه مقدار تعیین کننده ست دیگه

عرفان پهلوانی : آیا فقط مساحت ؟

لیال جواهری : خوب می تونه . بله هم اون هست هم احتمال داره از لحاظ مالی احساس کنن که این مدتی رو که می خوان این جا بگذرونن اگر تهران باشن براشون طبعات مالی بهتری داره . ببینید برای ... خیلی امورمیتونه دخیل باشه برای این که آدم در یک زمینه تصمیمی بگیره و این هایی که عرض می کنم این جا می دونم که این ها قطعا" دخیل هستن . اگر چیز دیگری هم دخیل باشه نمی دونم .

اساتید گرانقدر اراک می آمدندو به نظر من امروزه هم اساتید همکاران بنده واقعا" از لحاظ مطالبی که ارائه می کنند چیزی که کم تر ایشان ندارند.

عرفان پهلوانی : دانشجوی زمان شما با دانشجوی امروز چه تفاوت هایی داره ؟

لیلا جواهری : خوب این ها خیلی می شه گفت فاحشه اختلاف نسل ها ست دیگر. بچه های امروز واقعا" خیلی می تونن یعنی .... یعنی امکاناتی که در پیش روشون هست خیلی گسترست. و خیلی چیزها می تونه اون ها رو در واقع مشغول کنه به خودش . شاید یه مقدار کم تمرکزی از نتایج این دوره باشه این نوع زندگی باشه . فکر می کنم . شاید هم خیلی بی انگیزه تر.

عرفان پهلوانی :

دلیل این عدم تمرکز یا ...

لیلا جواهری : یا عدم انگیزه هان؟ من فکر می کنم که چون الان داشنگاهرفتن مده همه باید یه جوری دانشگاهبرن نحصیلات دانشگاهی داشته باشن . خوب حالا بری به هره جهت اومدن این جا و خیلی هاشون نمی خوام بگم نه . احتمالا" منظورم این نیست . بعضی از بچه ها به این شکل وارد می شن . خوب این چیزها هست همراشون دیگر وقتی انگیزه نباشه به هر سو بی کشیده می شه دیگه .

عرفان پهلوانی :

حرف آخر ؟

لیلا جواهری :

هیچی سلامتی خسته نباشدی.


عرفان پهلوانی
دبیر سرویس نقد گفتگو