سه‌شنبه، دی ۲۶، ۱۳۸۵
چهار راه رفته
يا هو
»چهار راه رفته«
سال هاست ، يعني از زماني كه يادم مي آيد ، وقتي از خانه مان خارج مي شوم و سمت چپ را در پيش مي گيرم به چهار راهي مي رسم كه چهار راه بازار نام دارد .
خيابان ما كه يكي از راه هاي اين چهار راه است ، باجك نام دارد . پيش از آن كه دست به بازي گيرنده ي زمان ، در بستر تغيير ، شهر قم را از سمت جنوب گسترش دهد و مناطق جديدي را به عنوان شمال شهر و خيابان هاي اعيان نشين جديد به قم معرفي كند ، همين باجك خودمان خيابان متولان و متمدنان قم به حساب مي آمد . چرا كه از سويي بازاريان و به خصوص فرش فروش ها به علت نزديكي به بازار ، اين خيابان را ترجيح مي دادند و از سويي ديگر ، در سال هاي نه چندان دور ، متحوزين و معرفت جويان علوم ديني مجاورت باجك را با حرم و مدرسه ي فيضيه به فال نيك مي گرفتند و در اين جا كاشانه مي گزيدند . هنوز هم برخي از قمي هاي اصيل و بازاريان قديمي زندگي در باجك به كامشان شيرين تر مي آيد و در اين جا مانده اند . جالب تر اين كه برخي رفتند و بر گشتند . خدا رحمتشان كند . مرحوم استاد علي اصغر فقيهي نيز كه از اديبان معلصر بودند تا آخر عمرشان ، يعني همين دو سال پيش در منزل قديميشان در باجك زندگي مي كردند . يادشان به خير ، گر چه سنشان كهن شده بود و قامتشان كمان ، اما وسواس عجيبي در زيبا راه رفتن و مرتب بودن يا به قول غربي ها ، پرستيژ به خرج مي دادند .
باجك دو نام ديگر نيز به خود ديده است . اولي بهروز و ديگري 19 دي . كه هيچ كدام باجك را كم رنگ نكرد و كم تر كسي است كه با اين خيابان سر و كار داشته باشد و با واژه ي باجك بيگانه .
برخي ديوار نوشته هاي باقي مانده ي اين خيابان ، به خصوص در كوچه پس كوچه هايش ، ياد آور گرما و التهاب روزهاي انقلاب و حتي جنگ است . حتي يادم مي آيد كه تا همين چند وقت پيش در برخي در و ديوارها يا پل هاي فلزي روي جوي هاي آب ، آثاري از تيراندازي هاي انقلاب و بمباران هاي يافت مي شد .
امتداد خيابان باجك به سمت چهار راه كه يكي ديگر از راه هاي چهار راه را مي آفريند ، خياباني است كه اگر با چشم دل بر آن بنگري روشن است و زيبا . گر چه درختان معدود به جا مانده از باغ ملي ، كور سويي از طبيعت و زيبايي مادي را نيز به چشم سر مي تاباند . راز روشني اين خيابان مختوم شدنش به حرم مطهر بي بي معصومه ( عليها سلام ) است . يازده قرن است كه اين حرم حرمت خاصي را به قم بخشيده . اين راه كوتاه است .
خيابان سمت چپ چهار راه – از طرف خيابان ما – اول به سه راه بازار مي رسد . راه سمت راست سه راه ، خيابان ارم را مي جويد و امتداد راه روبرو خيابان آذر را مي يابد . آذر چند سالي است كه به نام آيت ا... طالقاني قرار يافته است .
نام آذر و برخي آثار و ابنيه ي به جا مانده از گذشته هاي دور ، به علاوه ي نشانه هايي ديگر ، بيان گر اين است كه قمي ها قبل از اسلام نيز مردماني دين دار بوده اند و زرتشتياني درست درمان .
در آذر ميدان كهنه ي تر و بار قم قرار دارد .
آخرين راه چهار راه ، راه سمت راست از سوي خيابان ماست . راهي كه در ابتدايش مسجد امام حسن عسگري ( ع ) قرار دارد . از مسجد هاي بزرگ و مهم قم كه بر اساس روايت هاي گوناگون ، بنايش را بنا بر دستور بزرگي مي دانند . امتداد اين راه به رودخانه ي منحصر به فرد قم مي رسد . در رودخانه هاي ديگر كه از لحاظ عرض و عمق نزديك به رود خانه ي قم هستند ، لااقل قايق راني امري است معمول كه وقتي جنبه ي تفريح مي يابد به شغلي خوش درآمد بدل مي گردد و عاملي براي جذب گردش گر . اما چون شرايط اب و هوايي و احداث سد هايي مانع از جاري شدن آب در اين رودخانه مي گردند ، امر معمول اين رودخانه اتومبيل راني است . در واقع اين رودخانه به خياباني بدل گشته است كه به حق نقش موثري را در كاهش ترافيك خيابان هاي اطراف به عهده گرفته .
اما وجه تسميه ي اين چهار راه ، بازاري است كه يكي از ورودي هايش ميان باجك و راه سمت چپ قرار دارد . بازار مسگرهايي كه به گواه تابلوي ميراث فرهنگي منصوب در ورودي بازار قدمتش به دوره ي صفويه مي رسد . بازار مسگرها پر از مسگري بوده اما امروزه از سر تا ته اين بازار طويل كه بروي هيچ مسگري را نخواهي يافت . برخي معتقدند كه اين سلامت بناي بازار وام دار آب و هواي خشك قم است . مثل همين الان ، آبان 84 ، كه شهرهاي مجاور قم مثل اراك و تهران باران هاي درست و درماني مي آيند اما باران هاي قم بيشتر به شبنمي كم رمق مي ماند . روشن است كه ريزش جوي اثر موثري در تخريب بناها دارد .
هر چهار راه را رفتم . باز هم خواهم رفت ...
عرفان پهلواني 27/8/1384
»چهار راه رفته«
سال هاست ، يعني از زماني كه يادم مي آيد ، وقتي از خانه مان خارج مي شوم و سمت چپ را در پيش مي گيرم به چهار راهي مي رسم كه چهار راه بازار نام دارد .
خيابان ما كه يكي از راه هاي اين چهار راه است ، باجك نام دارد . پيش از آن كه دست به بازي گيرنده ي زمان ، در بستر تغيير ، شهر قم را از سمت جنوب گسترش دهد و مناطق جديدي را به عنوان شمال شهر و خيابان هاي اعيان نشين جديد به قم معرفي كند ، همين باجك خودمان خيابان متولان و متمدنان قم به حساب مي آمد . چرا كه از سويي بازاريان و به خصوص فرش فروش ها به علت نزديكي به بازار ، اين خيابان را ترجيح مي دادند و از سويي ديگر ، در سال هاي نه چندان دور ، متحوزين و معرفت جويان علوم ديني مجاورت باجك را با حرم و مدرسه ي فيضيه به فال نيك مي گرفتند و در اين جا كاشانه مي گزيدند . هنوز هم برخي از قمي هاي اصيل و بازاريان قديمي زندگي در باجك به كامشان شيرين تر مي آيد و در اين جا مانده اند . جالب تر اين كه برخي رفتند و بر گشتند . خدا رحمتشان كند . مرحوم استاد علي اصغر فقيهي نيز كه از اديبان معلصر بودند تا آخر عمرشان ، يعني همين دو سال پيش در منزل قديميشان در باجك زندگي مي كردند . يادشان به خير ، گر چه سنشان كهن شده بود و قامتشان كمان ، اما وسواس عجيبي در زيبا راه رفتن و مرتب بودن يا به قول غربي ها ، پرستيژ به خرج مي دادند .
باجك دو نام ديگر نيز به خود ديده است . اولي بهروز و ديگري 19 دي . كه هيچ كدام باجك را كم رنگ نكرد و كم تر كسي است كه با اين خيابان سر و كار داشته باشد و با واژه ي باجك بيگانه .
برخي ديوار نوشته هاي باقي مانده ي اين خيابان ، به خصوص در كوچه پس كوچه هايش ، ياد آور گرما و التهاب روزهاي انقلاب و حتي جنگ است . حتي يادم مي آيد كه تا همين چند وقت پيش در برخي در و ديوارها يا پل هاي فلزي روي جوي هاي آب ، آثاري از تيراندازي هاي انقلاب و بمباران هاي يافت مي شد .
امتداد خيابان باجك به سمت چهار راه كه يكي ديگر از راه هاي چهار راه را مي آفريند ، خياباني است كه اگر با چشم دل بر آن بنگري روشن است و زيبا . گر چه درختان معدود به جا مانده از باغ ملي ، كور سويي از طبيعت و زيبايي مادي را نيز به چشم سر مي تاباند . راز روشني اين خيابان مختوم شدنش به حرم مطهر بي بي معصومه ( عليها سلام ) است . يازده قرن است كه اين حرم حرمت خاصي را به قم بخشيده . اين راه كوتاه است .
خيابان سمت چپ چهار راه – از طرف خيابان ما – اول به سه راه بازار مي رسد . راه سمت راست سه راه ، خيابان ارم را مي جويد و امتداد راه روبرو خيابان آذر را مي يابد . آذر چند سالي است كه به نام آيت ا... طالقاني قرار يافته است .
نام آذر و برخي آثار و ابنيه ي به جا مانده از گذشته هاي دور ، به علاوه ي نشانه هايي ديگر ، بيان گر اين است كه قمي ها قبل از اسلام نيز مردماني دين دار بوده اند و زرتشتياني درست درمان .
در آذر ميدان كهنه ي تر و بار قم قرار دارد .
آخرين راه چهار راه ، راه سمت راست از سوي خيابان ماست . راهي كه در ابتدايش مسجد امام حسن عسگري ( ع ) قرار دارد . از مسجد هاي بزرگ و مهم قم كه بر اساس روايت هاي گوناگون ، بنايش را بنا بر دستور بزرگي مي دانند . امتداد اين راه به رودخانه ي منحصر به فرد قم مي رسد . در رودخانه هاي ديگر كه از لحاظ عرض و عمق نزديك به رود خانه ي قم هستند ، لااقل قايق راني امري است معمول كه وقتي جنبه ي تفريح مي يابد به شغلي خوش درآمد بدل مي گردد و عاملي براي جذب گردش گر . اما چون شرايط اب و هوايي و احداث سد هايي مانع از جاري شدن آب در اين رودخانه مي گردند ، امر معمول اين رودخانه اتومبيل راني است . در واقع اين رودخانه به خياباني بدل گشته است كه به حق نقش موثري را در كاهش ترافيك خيابان هاي اطراف به عهده گرفته .
اما وجه تسميه ي اين چهار راه ، بازاري است كه يكي از ورودي هايش ميان باجك و راه سمت چپ قرار دارد . بازار مسگرهايي كه به گواه تابلوي ميراث فرهنگي منصوب در ورودي بازار قدمتش به دوره ي صفويه مي رسد . بازار مسگرها پر از مسگري بوده اما امروزه از سر تا ته اين بازار طويل كه بروي هيچ مسگري را نخواهي يافت . برخي معتقدند كه اين سلامت بناي بازار وام دار آب و هواي خشك قم است . مثل همين الان ، آبان 84 ، كه شهرهاي مجاور قم مثل اراك و تهران باران هاي درست و درماني مي آيند اما باران هاي قم بيشتر به شبنمي كم رمق مي ماند . روشن است كه ريزش جوي اثر موثري در تخريب بناها دارد .
هر چهار راه را رفتم . باز هم خواهم رفت ...
عرفان پهلواني 27/8/1384
اشتراک در پست‌ها [Atom]
