با ربط و بی ربط

«یاهو»
«هنر و تکنولوژی نانو»
نخستین جشنواره¬ی سراسری هنر و تکنولوژی به کوشش شبکه¬ی تحلیل گران تکنولوژی ایران به عنوان دبیرخانه¬ی کمیته¬ی ترویج ستاد ویژه¬ی توسعه فناوری نانو و به عنوان هماهنگ کننده¬ی مراکز تحلیل گری و ترویجی تکنولوژی در کشور با هدف تقویت مبانی توسعه¬ی تکنولوژی و نگاهی خاص به نانو تکنولوژی به عنوان یکی از تکنولوژی¬های اولویت دار کشور در تقویمی به طول زمستان 83 و بهار 84 خورشیدی و در سه بخش فیلم¬نامه نویسی، انیمیشن و کاریکاتور برگزار شد.
محورهای این جشنواره عبارت بودند از:
1- اهمیت تکنولوژی¬های برتر و نوظهور
2- معرفی و کاربردهای نانو تکنولوژی
3- زیر ساخت های فرهنگی مناسب توسعه¬ی تکنولوژی مانند: روحیه¬ی کار گروهی، فرهنگ نظم و حسابگری، فرهنگ کارآفرینی، ارزش نیروی انسانی متخصص و ماهر، لزوم توجه به مشاغل با ارزش افزوده¬ی بالا، حمایت از مالکیت فکری، شبکه سازی آزمایشگاه¬ها و مراکز تحقیقاتی، آینده نگری و پیش¬بینی در تصمیم¬گیری¬های تکنولوژیک، فرهنگ سرمایه¬گذاری ریسک پذیر و ...
شاید اولین پرسشی که برای هنردوستان گرامی مطرح می¬شود اساس ارتباط هنر با تکنولوژی و به بیانی جزیی تر اساس این ارتباط با نانو تکنولوژی می¬باشد.
قبل از این که این پرسش را از دیدگاه گروه مواد و نانوتکنولوژی شبکه¬ی تحلیل¬گران تکنولوژی ایران پاسخ ¬بگويم به بیان نکته¬ای از قول فرهاد مهندس پور می¬پردازم.
فرهاد مهندس¬پور کارشناس ارشد کارگردانی تئاتر از دانشکده¬ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی و استاد همین دانشکده در چند سال اخیر با حضورش در عرصه¬ی مدیریتی و اجرایی تئاتر کشور به پیامد سیاست¬گذاری¬های ویژه و نوین خود مخالفانی را علیه خویش برانگیخته است.
اگر چه حاصل این مخالفت¬ها استعفای مهندس پور از مسؤولیت¬هانی اجرایی¬اش بود لیکن این رویکرد از ارزش¬های وی به عنوان فردی صاحب نظر در عرصه¬ی هنر و نمایش نمی¬کاهد.
او در یکی از نشست¬هایش گفت:
«من کشاورزی می¬خوانم تا دانسته¬هایم را از این دانش در عرصه¬ی تئاتر به خدمت بگیرم.»
اگر چه این نازک اندیشی و به کارگیری حداکثر امکانات کار هر هنر دوست تازه¬کاری نمی¬باشد، لیکن اکثر قریب به اتفاق بر این باوریم که هر آنچه در جامعه موجود می¬باشد، در هنر آن روزگار نیز نمود می¬یابد و هنر و به عبارت خصوصی¬تر تئاتر، بازتاب دهنده¬ی آرزوها، آمال، اندوه¬ها و تأملات اجتماع می¬باشد. پس سخن از ارتباط هنر و تکنولوژی کاری بیهوده و هجو نیست.
سخن از تعریف و کاربردهای نانو تکنولوژی را جهت تفصیل بیشتر به مشاهده¬ی فیلم 1 از مجموعه¬ فیلم¬های نانو تکنولوژی با عنوان (نانو بُعد فردا) که به کوشش کمیته¬ی ترویج ستاد ویژه¬ی فناوری نانو تهیه شده است ارجاع می¬دهم.
1- ترویج نانو فناوری یعنی چه؟
تعریف- منظور از «ترویج نانو فناوری» تقویت بستر فکری – فرهنگی مورد نیاز توسعه¬ی نانو فناوری است، به گونه¬ای که ضمن آشنا نمودن جامعه و گروه¬های مختلف فناوری نانو، زمینه¬های فکری- فرهنگی مورد نیاز برای فعالیت هماهنگ و منسجم همه¬ی عوامل درگیر در توسعه¬ی این فناوری تقویت گشته و هر کس از نقش سازنده¬ی خود در این حرکت ملی آگاه شود.
ترویج نانو فناوری تنها به معنی معرفی فناوری نانو و کاربردهای آن نیست، بلکه تبیین عوامل و زیرساخت¬های مؤثر در پیشرفت این فناوری و بیان مشکلات و ایجاد فضا برای حل معضلات نیز مدنظر است.
1- تبیین ارتباط مروجان و فرهنگ¬سازان با توسعه¬ی فناوری
لزوم آشنایی هنرمندان و مدیران رسانه¬ها با مفهوم فناوری – در این بخش می¬خواهیم بگوییم که چرا اگر اصحاب هنر و رسانه، مفهوم دقیق فناوری را نشناسند، بسیاری از مشکلات و انتظارات جامعه را مغفول خواهند گذاشت؟ در این راستا ابتدا مثالی می¬زنیم:
ممکن است برنامه¬ای در خصوص زلزله تولید شود، می¬خواهیم ببینیم اگر به مباحث «فناوری» توجه نشود و از ارتباط «زلزله» و «فناوری» غفلت شود، چه اتفاقی می¬افتد؟ اتفاقی که می¬افتد این است که برنامه¬های زیادی ساخته می¬شوند که پیام همه¬ی آنها محدود خواهد بود به: میزان خسارات زلزله، انواع آلام شهروندان، لزوم کمک¬رسانی و مباحثی از این قبیل؛ در حالی که باید بررسی کنیم چه ضعف¬هایی از نظر مدیریت فناوری در کشور وجود داشته که باعث این میزان خسارت شده است؟ به عبارت دیگر جامعه می¬خواهد بداند چرا ما تا این حد از زلزله آسیب¬پذیر هستیم؟ این به مدیریت فناوری برمی¬گردد. یا مثلاً جامعه طالب دولت الکترونیکی است تا بسیاری از نیازهای خود به ادارات را با رفت و آمد کمتر رفع کند؛ به همین ترتیب جامعه طالب خودروی بهتر، سوخت بهتر، مسکن امن¬تر، محصولات غذایی با کیفیت¬تر و غیره و غیره نیز هست و می¬خواهد بداند چرا به این انتظارات دست نمی¬یابد و مقصر کیست؟ این بحث¬ها به «مدیریت فناوری» برمی¬گردد.
البته اگر ما «فناوری» را طوری معنا کنیم که محدود به یک سری مسائل علمی و انتزاعی شود، ارتباط آن با مسائل جامعه مورد توجه قرار نخواهد گرفت. باید بحث فناوری طوری مطرح شود که با مسائل جامعه گره بخورد تا آن گاه جامعه احساس هم زبانی کند و توسعه¬ی فناوری را لمس کند.
3. توسعه فناوری نانو به معنی لزوم ایجاد صنایع نو نیست.
متأسفانه یک دیدگاه غلط که در جامعه وجود دارد و گاهی سیاست¬گذاران و مدیران کشور را به اشتباه می¬اندازد، آن است که تصور می¬شود توسعه¬ی یک فناوری نوین مانند فناوری نانو، به معنی لزوم ایجاد صنایع نوین و فراموش کردن صنایع قدیمی و موجود است. در حالی که یک نقش مهم فناوری¬های نوین مانند نانو، ادغام در صنایع موجود و قدیمی و ارتقا دادن آنها در دنیای رقابت است. نانو فناوری تا کنون در صنایع مختلف ادغام شده و حتی محصولات تجاری نیز در این زمینه به بازار ارائه داده است. از جمله¬ی این صنایع می¬توان به بافت سرامیک، نساجی، سیمان، لاستیک و غیره اشاره کرد.
در این صنایع اغلب نانو به عنوان «ارتقا دهنده» مطرح می¬شود و با بهبود کیفیت در محصولات آنها ارزش افزوده¬ی محصولات را بالا می¬برد. به چند مثال توجه فرمایید:
1. شیشه¬های هميشه تميز : با ایجاد یک پوشش نانویی، آلودگی به این شیشه¬ها نمی¬چسبد؛ این کار را می¬توان در مورد ظروف چینی و کاشی نیز انجام داد.
2. لباس¬های ضد چروک و هميشه تميز : با اضافه کردن الیافی با اندازه¬ی نانو و پخش آن ها در سطح لباس، از کثیف و چروک شدن آنها جلوگیری می¬شود.
3. اضافه کردن نانو ذرات به سیمان و بالا بردن سياليت آن که به نحو بسیار مطلوبی نفوذپذیری آن را در برابر آب کاهش می¬دهد.
4. با افزودن نانو ذرات به لاستیک¬ها، می¬توان امیدوار بود لاستیک¬هایی با عمر بالا و مقاوم در برابری سايش ساخته شود.


با سپاس
عرفان پهلوانی
مهر 1384

منبع: جزوه¬ی آشنایی هنرمندان و مروجان با مفاهیم فناوری و ویژگی¬ها و کاربردهای نانو فناوری
(گروه مواد و نانو تکنولوژی شبکه¬ی تحلیل¬گران تکنولوژی ایران)